Twoja przeglądarka blokuje powiadomienia. Kliknij Bezpieczna (Secure) i kliknij Zezwalaj
Gminny programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie
I. Wstęp
II. Definicja przemocy
III. Charakterystyka zjawiska przemocy na terenie Gminy Śmigiel
IV. Zasoby Gminy
V. Adresaci Programu
VI. Cele programu
VII Działania podejmowane w ramach poszczególnych celów szczegółowych
VIII Finansowanie
IX. Akty prawne
„Ciepło rodzinne osiąga niekiedy temperaturę ognia piekielnego” Richarrd J. Gellesa
I WSTĘP
Rodzina jest najbliższym i najważniejszym otoczeniem człowieka. Jest wspólnotą, które daje oparcie, poczucie miłości i akceptacji, pomaga w przezwyciężaniu trudności życiowych, troszczy się o wychowywanie dzieci. Wszelkie w funkcjonowaniu rodziny mają destrukcyjny wpływ na jej członków, są źródłem cierpień osobistych i przeszkodą w funkcjonowaniu społecznym.
Współczesna rodzina narażona jest na wiele negatywnych zjawisk płynących z otoczenia zewnętrznego. Nie jest też wolna od problemów jakie tworzą jej członkowie. Jednym z takich „problemów prywatnych” jest przemoc w rodzinie. Jej skutki negatywnie wpływają nie tylko na relacje między osobami najbliższymi ale przekładają się na ogół społeczeństwa.
Naturalnym prawem każdego obywatela jest poczucie bezpieczeństwa i wolność osobista, w tym prawo do życia i zdrowia oraz poszanowanie godności. Obowiązkiem instytucji publicznych jako gwaranta praw człowieka jest zapobieganie i ograniczanie zjawiska przemocy w rodzinie. Realizacja programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie leży także w interesie społecznym, jest bowiem aktywnym instrumentem zapobiegającym dysfunkcjom.
Program określa podstawowe zadania gminy w zakresie zapobiegania przemocy w rodzinie, ochrony ofiar przemocy, zasady współpracy z różnymi instytucjami, wykaz tych instytucji, źródła finansowania działań oraz podstawy prawne.
II DEFINICJA PRZEMOCY
Efektywne zapobieganie przemocy w rodzinie wymaga zdefiniowania zjawiska przemocy oraz zrozumienia negatywnych zjawisk, jakie ono za sobą niesie.
Przemoc w rodzinie nie jest zjawiskiem nowym. Istniała ona zawsze, niezależnie od kultury, statusu ekonomicznego czy miejsca zamieszkania. Zjawisko to nie jest jednak już obecnie prywatną sprawą rodziny. Coraz więcej instytucji interesuje się tym zagadnieniem podejmując różnego rodzaju badania mające na celu między innymi zrozumienie, dlaczego w rodzinach dochodzi do aktów przemocy i w jaki sposób można jej zapobiegać.
Podjęcie adekwatnych trafnych działań wymaga zrozumienia zjawiska i jego podstawowych objawów. Wokół zjawiska przemocy narosło bowiem wiele mitów, które powodują błędne wyobrażenie zarówno o samej przemocy, jaki i rodzinach, w których może dochodzić do tego zjawiska.
Istnieje uogólniony pogląd, że przemoc to zazwyczaj fizyczny atak na drugą osobą. Potoczne rozumienie zjawiska sprowadza się zatem do agresywnego zachowania względem drugiej osoby (bicie, popychanie, szarpanie). Kolejny błędny pogląd dotyczy rodzin, w których dochodzi do przemocy. Najczęściej przemoc domowa, kojarzona jest z rodzinami o niskim statusie społecznym, borykającymi się z problemami finansowymi, brakiem pracy, wielodzietnością, alkoholizmem i innymi nałogami.
Poglądy te i przekonania są błędne. Podjęcie trafnych i rzetelnych działań wymaga zatem zrozumienia zjawiska przemocy i jego form, a także objawów.
W potocznym rozumieniu przemoc to zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie skierowane przeciw członkom rodziny, które narusza prawa i dobra osobiste powodując cierpienie i szkody.
Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29.07.2005 r. definiuje przemoc jako: „jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie działania, naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny (należy przez to rozumieć osobę najbliższa w rozumieniu art. 115§11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. –Kodeks karny Dz.U. nr 88, poz. 553, z późn. zm.), w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.
W literaturze przedmiotu rozróżnia się następujące rodzaje przemocy:
- przemoc fizyczna – to każde zachowanie, którego celem jest zadanie bólu fizycznego, uszkodzenie ciała, pogorszenie zdrowia, czy pozbawienie ofiary życia.
- przemoc psychiczna – przejawia się w postaci gróźb, wyzwisk, ośmieszania, upokarzania, szantażowania, izolowania od bliskich itp. Sprawca przemocy domaga się pełnego posłuszeństwa we wszystkich obszarach funkcjonowania ofiary. Ten rodzaj przemocy jest bardzo trudny do udowodnienia, ze względu na brak widocznych śladów, jednak może powodować nieodwracalne zmiany w funkcjonowaniu ofiar.
- przemoc ekonomiczna – odmawianie lub ograniczanie dostępu do wspólnych finansów, odbieranie zarobionych pieniędzy, ograniczanie i uniemożliwianie podjęcia pracy lub jej wykonywania, okradanie, niszczenie wartościowych przedmiotów itp.
- zaniedbanie – niezaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych i emocjonalnych członków rodziny, narażanie ich na głód, niedożywienie, brak opieki, obojętność, pozostawianie w niewłaściwych warunkach lokalowych i bytowych, chłód emocjonalny itp.
- przemoc seksualna – definiowana jako zmuszanie do określonych zachowań i kontaktów seksualnych, gwałty, zmuszanie do oglądania filmów i zdjęć pornograficznych itp. Jest to najbardziej wstydliwa dla ofiar forma przemocy, do której trudno się przyznać i o której trudno rozmawiać zarówno pokrzywdzonym, jak i przedstawicielom służb, które w takich przypadkach podejmują interwencje i udzielają pomocy.
Omówione rodzaje przemocy bardzo często przenikają się nawzajem, współwystępują ze sobą.
Każdy rodzaj przemocy powoduje jednak negatywne skutki w życiu jednostki, jak i całej rodziny. W wyniku przemocy następuje dezorganizacja życia rodzinnego, osoby krzywdzone czują upokorzenie, obniża się ich samoocena, czują się obdarte z godności, tracą możliwość pełnego i aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i prawidłowego funkcjonowania w przypisanych im rolach społecznych. Ofiary przemocy domowej bardzo często zachowują się, w opinii otoczenia, w sposób irracjonalny i niezrozumiały.
Przemoc w rodzinie jest zjawiskiem bardzo trudnym do rozpoznania. Stanowi problem ukryty, o którym większość nie chce rozmawiać. Rozpatrywanie przemocy z punktu widzenia perspektywy prawnej, psychologicznej, moralnej i społecznej, wymaga podejścia interdyscyplinarnego, a także podjęcia skoordynowanych działań wielu instytucji i osób zaangażowanych w rozwiązanie problemu przemocy.
III. CHARAKTERYSTYKA ZJAWISKA PRZEMOCY NA TERENIE GMINY ŚMIGIEL
1. Dane statystyczne dotyczące przemocy w rodzinie na terenie Gminy Śmigiel
Celem pozyskania danych dotyczących przemocy w rodzinie z obszaru miasta i gminy Śmigiel, zwrócono się do Prokuratury Rejonowej w Kościanie, Sądu Rejonowego w Kościanie – Wydział II Karny, Posterunku Policji w Śmiglu. Zebrano również dane od pracowników socjalnych Ośrodka Pomocy Społecznej w Śmiglu oraz przeprowadzono na zlecenie tut. Ośrodka ankietę dot. przemocy w rodzinie na terenie Gminy Śmigiel. Uzyskane dane przedstawiają poniższe tabele. Omawiając problem przemocy w rodzinie należy jednak podkreślić, że wszelkie zebrane dane mają jedynie charakter orientacyjny. Zjawisko przemocy w rodzinie jest sprawą wstydliwą dla osób nią dotkniętych. Skala przemocy jest prawdopodobnie większa niż deklarowana z uwagi właśnie na wstyd, chęć pozostawienia swoich prywatnych spraw w gronie rodzinnym, a także stereotyp, że dotyczy ona głównie ludzi z tzw. „marginesu społecznego”.
2. Analiza zjawiska przemocy w rodzinie na podstawie danych z ankiety
Ankieta dotycząca przemocy w rodzinie przeprowadzona na zlecenie tutejszego Ośrodka, obejmowała grupę 125 respondentów w wieku od 18 do 60 roku życia. W wyniku przeprowadzonych badań wyodrębniono dwa najliczniejsze przedziały wiekowe: pierwszy między 31 a 35 rokiem życia, a drugi pomiędzy 46-50 rokiem życia. Zdecydowana liczba respondentów to osoby z wykształceniem wyższym. Stanowili oni 86,4% ogółu badanych. Zdecydowana większość osób biorących udział w badaniach jest z zawodu nauczycielami. Pozostałe osoby wykonywały zawody takie jak: pielęgniarz/pielęgniarka, policjant/policjantka, pedagog szkolny, lekarz/lekarka, pracownik socjalny.
Znaczny odsetek badanych (36,8%) zna rodziny, w których występuje zjawisko przemocy.
Nieco inaczej przedstawiają się wyniki badań przeprowadzone w skali województwa wielkopolskiego, a także w skali całego kraju. Odsetek ludzi, którzy znają rodziny z problemem przemocy wynosi odpowiednio 58% dla Wielkopolski oraz 64% dla całego kraju.
Z badań przeprowadzonych przez Ośrodek wynika, że:
Głównymi czynnikami mającymi wpływ na przemoc w rodzinie zdaniem respondentów są: alkohol 73,6%, wychowanie 50,4%, a także warunki socjalne 42,4%.
Przeprowadzona ankieta miała także na celu pozyskanie danych dotyczących wiedzy związanej z przemocą w rodzinie.
Dane w tym zakresie dowodzą, że jedynie 1,6% badanych uważa, że skala zjawiska przemocy w rodzinie zmalała bądź zacznie zmalała. Duży odsetek ankietowanych nie wypowiedział się na ten temat, zaznaczając odpowiedź „trudno powiedzieć”. Może to świadczyć o tym, że dane dotyczące skali badanego zjawiska na terenie gminy nie są publikowane, bądź nie docierają do lokalnej społeczności. Może to także świadczyć o braku zainteresowania tematyką. 52% badanych wykazało się wiedzą dotyczącą działań stosowanych w ich instytucjach mających na celu przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Część respondentów (48%) nie wymieniło żadnych działań stosowanych przez instytucje, w których pracują. Ankietowani zauważają, że na terenie gminy brakuje specjalistów, by skuteczniej przeciwdziałać przemocy w rodzinie. W największym odsetku (52,8%) badani wskazują na niewystarczającą liczbę psychologów, a następnie terapeutów, pedagogów, psychiatrów. Dominującym problemem jest brak psychologów szkolnych oraz terapeutów, do których rodzina miałaby możliwość uczęszczania.
72% badanych posiada natomiast wiedzę, gdzie się zwrócić o pomoc w przypadku zaobserwowania lub doświadczenia przemocy w rodzinie. Wśród najczęściej wymienianych instytucji wskazywano na: policję, Ośrodek Pomocy Społecznej, pedagoga szkolnego, Niebieską Linię, dyrekcję szkoły.
3. Analiza danych na podstawie informacji od pracowników socjalnych
Diagnozy zjawiska przemocy w rodzinie dokonali pracownicy socjalni Ośrodka Pomocy Społecznej w Śmiglu analizując dane za lata 2009/2010.
W samym tylko 2010 roku założono 12 niebieskich kart. Liczbę rodzin, w których wystąpiła przemoc szacuje się na 34, a podział ofiar we wskazanym okresie przedstawia się następująco:
Tabela nr 1 – Osoby dotknięte przemocą, dane Ośrodka
|
Ofiary przemocy |
2009 |
2010 |
|
Dziecko |
1 |
8 |
|
Osoby dorosłe |
14 |
29 |
|
Osoby starsze |
14 |
3 |
|
Kobiety |
15 |
32 |
|
Mężczyźni |
2 |
5 |
Sytuacja dochodowa rodzin z problemem przemocy w rodzinie w zdecydowanej większości przypadków (81%) przekraczała ustawowe kryterium dochodowe kwalifikujące do świadczeń z pomocy społecznej.
W analizowanych rodzinach, w których występuje zjawisko przemocy, dominującymi problemami były:
Sprawcy przemocy w rodzinie posiadali następujący poziom wykształcenia;
Wiek sprawcy przemocy to w 33% osoby w wieku po 51 roku życia; w 48% to osoby z kategorii wiekowej 20-40 lat. Sprawcy przemocy w rodzinie w wieku 41-50 lat stanowią 19% ogółu.
W rodzinach, w których występowało zjawisko przemocy w 71% były dzieci do 18 roku życia.
38% rodzin szukało pomocy w rozwiązaniu problemu przemocy w rodzinie. Przed osobami najbliższymi fakt istnienia przemocy w rodzinie ukrywało 14% spośród analizowanych przypadków. Jedynie 29% rodzin występowało bezpośrednio do prokuratury z prośbą o pomoc w rozwiązaniu w/w problemu. Natomiast na policję wystąpiło już 62% poszkodowanych.
W 100% przypadków występowała przemoc psychiczna, a następnie :w 81% przemoc fizyczna, w 14% ekonomiczna, zaniedbanie 10%, seksualna 5%.
W odniesieniu do wieku ofiar przemocy wyszczególniamy następujący podział:
W ocenie pracowników socjalnych członkowie rodzin z problemem przemocy w 57% przypadków nie skorzystaliby z grup wsparcia dla ofiar i sprawców przemocy. Z tego typu poradnictwa skorzystałoby 33%, ofiar przemocy w rodzinie, natomiast spośród sprawców zaledwie 10%.
Przemoc w analizowanych rodzinach w znacznej większości (57%) trwała ponad rok. Poniżej jednego roku zjawisko zdiagnozowano w 24% rodzin, natomiast jednorazowo akty przemocy miały miejsce w 19% analizowanych rodzin.
Spośród rodzin, w których występuje zjawisko przemocy, 19% z nich było objętych nadzorem bądź dozorem kuratora.
4. Dane z Posterunku Policji w Śmiglu odnośnie przemocy w rodzinie przedstawiają się następująco:
W 2009 roku Posterunek Policji w Śmiglu uczestniczył w 43 interwencjach domowych, podczas których sporządzono 38 niebieskich kart, natomiast w 2010 r. policjanci z powodu przemocy w rodzinie interweniowali 37 razy i wszczęto wówczas 34 razy procedurę tzw. „Niebieskiej Karty”.
Ofiarami przemocy w rodzinie, jak wynika z powyższych danych, są najczęściej kobiety, rzadko mężczyźni. Przemoc wymierzana jest w stosunku do osób dorosłych i starszych. Tendencje te są charakterystyczne nie tylko dla gminy Śmigiel, ale w ogóle dla zjawiska przemocy.
Tabela nr 2 – Osoby dotknięte przemocą, dane Policji
|
Ofiary przemocy |
2009 |
2010 |
|
Pokrzywdzone kobiety |
29 |
30 |
|
Pokrzywdzeni mężczyźni |
7 |
2 |
|
Pokrzywdzone osoby starsze |
2 |
2 |
5. Dane z Prokuratury Rejonowej w Kościanie na temat w/w zjawiska
Powyższe dane potwierdzają informacje z Prokuratury Rejonowej w Kościanie. W latach 2009/2010 wszczęto ogólnie 27 postępowań w związku z przemocą w rodzinie, gdzie liczba poszkodowanych wyniosła 37, z czego 28 ofiar przemocy stanowiły kobiety, a 9 mężczyźni.
Charakterystycznym zjawiskiem dla przemocy w rodzinie jest niestety to, że ofiary bardzo często nie dochodzą swoich praw przed sądem. W wyniku rezygnacji z oskarżenia, wycofania go, bądź braku dostatecznych dowodów, sprawcy przemocy rzadko ponoszą odpowiedzialność karną. W latach 2009/2010 zapadło jedynie 5 wyroków skazujących i przydzielono 3 nadzory kuratora sądowego w związku z przemocą w rodzinie.
IV. ZASOBY GMINY I POWIATU
Obecnie na terenie miasta i gminy Śmigiel, istnieją instytucje, które w zakresie swoich obowiązków mają za zadanie pomoc ofiarom przemocy. Należą do nich:
Powiat:
V. ADRESACI PROGRAMU
Program jest kierowany do ofiar i sprawców przemocy w rodzinie – mieszkańców Gminy Śmigiel, a w szczególności do:
VI. CEL PROGRAMU
Głównym założeniem programu jest podejmowanie takich działań, które mają zapewnić bezpieczeństwo dla ofiar przemocy w rodzinie, udzielenie im wszechstronnego wsparcia i pomocy, a także zahamowanie zjawiska przemocy w rodzinie poprzez podejmowanie działań skierowanych na sprawcę oraz działań profilaktycznych.
Cel główny:
Podjęcie działań na rzecz efektywnego ograniczania zjawiska przemocy w rodzinie na terenie gminy Śmigiel
Cele szczegółowe:
Cele programu będą realizowane przez powołany Zespół interdyscyplinarny, który będzie realizował zadania wynikające z gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
VII. DZIAŁANIA PODEJMOWANE W RAMACH POSZCZEGÓLNYCH CELÓW SZCZEGÓŁOWYCH
Realizacja wskazanych celów szczegółowych wymaga podjęcia konkretnych działań
w określonym czasie przez powołany specjalnie do tych zadań zespół interdyscyplinarny.
1. Skoordynowanie działań instytucji zajmujących się na terenie miasta i gminy Śmigiel, zjawiskiem przemocy w rodzinie poprzez powołanie Zespołu Interdyscyplinarnego.
1.1. Systematyczna praca Zespołu Interdyscyplinarnego ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie
1.2. Kwartalne spotkania członków w/w zespołu.
1.3. Powoływanie i monitorowanie działań grup roboczych.
1.4. Stała współpraca ze szkołami, nauczycielami, pedagogami, przedstawicielami służb zdrowia oraz policji.
z rodzin, w których wystąpiła przemoc.
2.1. Zapewnienie pomocy ofiarom przemocy poprzez:
2.2. Pomoc ofiarom w zgłaszaniu przestępstwa w rodzinie oraz bezpośrednie występowanie Zespołu Interdyscyplinarnego ze zgłoszeniem o tego typu zjawiskach.
2.3. Praca socjalna: wsparcie finansowe, poradnictwo, wsparcie.
2.4. Motywowanie sprawców przemocy do podjęcia terapii.
2.5. Pomoc w rozwiązywaniu problemów mieszkaniowych.
2.6. Poradnictwo specjalistyczne dla ofiar przemocy w Gminnym Punkcie Wsparcia Rodziny przy Ośrodku Pomocy Społecznej w Śmiglu – minimum jeden raz w miesiącu po 3 godziny.
2.7. Podnoszenie kompetencji wychowawczych rodziców poprzez poradnictwo psychologiczne w GPWR – minimum dwa razy w tygodniu po 3 godziny.
3. Prowadzanie kampanii informacyjnych dotyczących przemocy w rodzinie
3.1. Podnoszenie poziomu wiedzy społeczeństwa o zjawisku przemocy: przygotowanie artykułu prasowego – minimum dwa artykuły na rok.
3.2. Informowanie na szeroką skalę o instytucjach zajmujących się przemocą: ulotki informacyjne, informacje wywieszone w OPS, UM, Szkołach, Przychodniach Zdrowia, Posterunku Policji – minimum jeden raz na dwa lata, począwszy od 2012r. w formie ulotek i plakatów.
3.3. Organizowanie spotkań z pedagogami, nauczycielami i innymi osobami zajmującymi się przemocą w ramach zespołu interdyscyplinarnego, co najmniej jeden raz w roku.
4. Podnoszenie kompetencji osób zajmujących się zjawiskiem przemocy
4.1. Kierowanie na szkolenia członków zespołu interdyscyplinarnego i innych osób zajmujących się przemocą – minimum jeden raz na dwa lata, począwszy od 2012r.
4.2. Nawiązywanie współpracy z organizacjami pozarządowymi w celu poszerzania wiedzy i korzystania z doświadczeń w/w organizacji.
5.1. Coroczne sprawozdania z efektywności podjętych działań przez zespół interdyscyplinarny.
5.2. Monitorowanie zjawiska przemocy w rodzinie na terenie miasta i gminy Śmigiel na podstawie danych udzielanych przez instytucje zajmujące się problemem przemocy w rodzinie.
VIII. FINANSOWANIE
Źródłem finansowania zadań Gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie są środki finansowe z budżetu Gminy Śmigiel, zawarte w planie finansowym Ośrodka Pomocy Społecznej. Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie jest zadaniem własnym gminy na podstawie ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.
IX. AKTY PRAWA
Podstawę prawną działań związanych z pomocą dla osób dotkniętych przemocą w rodzinie stanowią:
z późn. zm.),