PROGRAM WSPIERANIA RODZIN
Z GMINY ŚMIGIEL NA LATA 2022-2024
I. Wprowadzenie
Rodzina jest naturalnym środowiskiem rozwoju i źródłem bezpieczeństwa jej członków. Rodzina jest ważna przede wszystkim dla dzieci, które potrzebują szczególnej ochrony i pomocy ze strony dorosłych. Dla dobra wszystkich członków rodziny, a także dla dobra społeczności lokalnej, systemowe wspieranie rodzin przeżywających trudności i borykających się z dysfunkcjami jest konieczne.
Każde dziecko do prawidłowego rozwoju potrzebuje rodziny, która otacza je miłością, zapewnia poczucie bezpieczeństwa i zaspokaja jego potrzeby. Z punktu widzenia potrzeb dziecka naturalna rodzina jest podstawowym środowiskiem zapewnienia bezpieczeństwa emocjonalnego, jest naturalnym środowiskiem wychowawczym. Rodzina w sposób świadomy i nieświadomy oddziałuje na osobowość dziecka, przekazuje mu swój system wartości, tradycje, poglądy, ukierunkowuje jego aktywność i postępowanie na całe życie. Naturalna rodzina jest najbardziej stabilnym punktem odniesienia w doświadczeniu dziecka a jej prawidłowe funkcjonowanie daje podstawy prawidłowego rozwoju.
Dlatego, jeśli w funkcjonowaniu rodziny pojawiają się dysfunkcje, instytucje i służby zobligowane do wspierania rodziny zobowiązane są do podjęcia na jej rzecz odpowiednich działań. Problemy występujące w rodzinie często są złożone i wymagają interdyscyplinarnych rozwiązań. Choroba alkoholowa, przemoc w rodzinie, niewydolność w wypełnianiu funkcji opiekuńczo - wychowawczych, to główne problemy dezorganizujące życie rodzin, którym często towarzyszy również problem ubóstwa, czy długotrwałego bezrobocia czy niepełnosprawności. Dlatego rodziny dysfunkcyjne wymagają stałego monitorowania przez pracowników socjalnych, pedagogów szkolnych, pracowników przychodni medycznych, policji, kuratorów sądowych i przedstawicieli innych instytucji, które mają kontakt z rodziną oraz podejmowania działań na rzecz rodziny w oparciu o sprecyzowany plan działania.
Organizując różnorodne formy wsparcia na rzecz rodziny wieloproblemowej, należy doceniać i konsekwentnie realizować zasadę podstawowej roli opiekuńczej i wychowawczej rodziny w rozwoju dziecka. Zamiast zastępować rodzinę w jej funkcji opiekuńczo – wychowawczej, należy ją wspierać i wspomagać tak, aby przywrócić prawidłowe funkcjonowanie. Stąd też, założeniem niniejszego Programu jest wsparcie rodziny naturalnej już na etapie, kiedy pojawiają się problemy.
Program zakłada pomoc rodzinom poprzez przydzielenie asystenta rodziny, specjalistyczne poradnictwo, organizację czasu wolnego dzieciom z rodzin przeżywających trudności, pracę socjalną oraz udzielanie świadczeń socjalnych, a także finansowanie kosztów opieki zastępczej i instytucjonalnej. Program podkreśla potrzebę współpracy służb zaangażowanych w działania na rzecz rodziny oraz podnoszenie umiejętności i kwalifikacji specjalistów.
Niniejszy Program Wspierania Rodzin z Gminy Śmigiel na lata 2022-2024 stanowi realizację dyspozycji ustawowej i jest spójny ze Strategią Polityki Społecznej Gminy Śmigiel do roku 2025.
1. Podstawą działań ujętych w programie są w szczególności regulacje obowiązujących ustaw:
- ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 821 z późn. zm.);
- ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 2268 z późn. zm.);
2. Podstawa prawna działań:
Obowiązek opracowania i realizacji Programu wynika z artykułu 176 pkt 1 oraz art. 179 ust. 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
II. Diagnoza sytuacji demograficznej i społecznej
Diagnoza lokalna dotyczy funkcjonowania rodzin zamieszkujących w Gminie Śmigiel w zakresie pełnienia funkcji opiekuńczo – wychowawczych. Diagnoza została dokonana w oparciu o dane z Urzędu Miejskiego Śmigla, Powiatowego Urzędu Pracy w Kościanie oraz z danych będących w posiadaniu Ośrodka Pomocy Społecznej w Śmiglu.
Punktem wyjścia do określenia zadań Programu Wspierania Rodzin jest analiza danych o osobach i rodzinach objętych wsparciem Ośrodka Pomocy Społecznej w Śmiglu.
Dla potrzeb Programu opracowano kartę diagnostyczną, w której zawarto informacje podane w tabeli Nr 1.
Tabela nr 1.
|
Wyszczególnienie |
Rok 2021 |
|
Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej |
367 |
|
w tym rodziny z dziećmi |
117 |
|
Liczba rodzin korzystających z zasiłku rodzinnego (w miesiącu grudniu 2021 r.) |
417 |
|
Liczba rodzin pobierających świadczenia wychowawcze (w miesiącu grudniu 2021 r.) |
2.073 |
|
Liczba rodzin korzystających z Funduszu Alimentacyjnego |
51 |
|
Liczba rodzin korzystających z dodatku mieszkaniowego (w miesiącu grudniu 2021) |
165 |
|
Liczba dzieci zamieszkujących w Gminie Śmigiel 0 - 17 lat |
3.599 |
|
Liczba osób bezrobotnych – zarejestrowanych w Urzędzie Pracy w tym z prawem do zasiłku (w miesiącu grudniu 2021 r.) |
162 32 |
Z informacji podanych przez Urząd Miejski Śmigla wynika, że na dzień 31 grudnia 2021 r. Gmina Śmigiel liczyła 17.352 mieszkańców.
Przyczyny udzielenia świadczeń z pomocy społecznej obrazuje Tabela nr 2.
Tabela nr 2.
|
Występujący problem |
Liczba środowisk |
|
Ubóstwo |
127 |
|
Bezrobocie |
41 |
|
Długotrwała lub ciężka choroba |
189 |
|
Niepełnosprawność |
118 |
|
Bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych |
26 |
|
Alkoholizm/ problem alkoholowy |
18 |
|
Potrzeba ochrony macierzyństwa |
44 |
|
Przemoc w rodzinie |
3 |
Wśród osób ubiegających się o wsparcie w ramach pomocy społecznej długotrwała choroba stanowi główny powód ubiegania się o świadczenia z pomocy społecznej, następnie ubóstwo oraz niepełnosprawność. W 2021 r. wśród 367 rodzin korzystających z pomocy społecznej, problem długotrwałej choroby oraz niepełnosprawności dotyczył około 70% środowisk, inne powody deficytów to m.in. niskie dochody – w około 35% środowisk, ponadto powodem udzielania pomocy w około 12% rodzin było wychowywanie małych dzieci lub ochrona kobiet w ciąży.
Z danych Ośrodka Pomocy Społecznej w Śmiglu wynika, że w 2021 roku z terenu Gminy Śmigiel umieszczono dwoje dzieci w rodzinach zastępczych, w tym jedno w rodzinie spokrewnionej a jedno u bliskiej osoby niespokrewnionej. Na koniec 2021 r. łącznie w pieczy zastępczej wychowywało się osiemnaścioro dzieci. Troje dzieci zostało odebrane od rodzica biologicznego w trybie interwencyjnym, ze względu na zagrożenia ich zdrowia i bezpieczeństwa.
W roku 2021 zatrudnionych było dwóch asystentów rodziny, którzy podejmowali pracę z 18 rodzinami, przeżywającymi trudności związane z opieką nad dziećmi, w tym z 6 rodzinami – na polecenie sądu rodzinnego. W rodzinach tych wychowywanych było 42 dzieci. W 2021 roku podjęto współpracę z pięcioma rodzinami. W trakcie roku w sześciu rodzinach zakończono asystenturę, po średnio 22 miesiącach współpracy z każdą z rodzin.
W roku 2021 wszczęto i uznano za zasadne prowadzenie pracy w ramach procedury Niebieskie Karty w 42 środowiskach, spośród tych rodzin w 27 były dzieci do ukończenia 17 roku życia.
Dodatkowo kontynuowano pracę w 14 środowiskach z lat 2019-20, z czego w 4 w składzie rodziny były dzieci. Łącznie prowadzono postępowania w 56 środowiskach w tym w 31 z dziećmi.
W roku 2018 organizowano spotkania dla grupy wsparcia dla kobiet przeżywających trudności w rodzinie. W zajęciach uczestniczyło 7 kobiet. Odbyło się 6 spotkań moderowanych przez pracownika socjalnego oraz asystenta rodziny.
Gmina Śmigiel zapewnia bezpłatne poradnictwo specjalistyczne – psychologiczne, pedagogiczne, prawne oraz terapeuty uzależnień.
Pedagog oraz psycholog przyjmują jeden raz w tygodniu, prawnik jeden raz w miesiącu. Poradnictwo to jest realizowane w Gminnym Punkcie Wparcia Rodziny w Śmiglu. Dodatkowo bezpłatne poradnictwo prawne w ramach programu rządowego organizuje Powiat kościański – dwa dni w tygodniu.
Jeden raz w miesiącu Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych finansuje terapeutę uzależnień, który przyjmuje w Centrum Kultury w Śmiglu.
GKRPA w Śmiglu zapewnia pomoc środowiskową dla dzieci w świetlicach opiekuńczo - wychowawczych o charakterze podwórkowym. W miesiącu grudniu opieką objęto 106 dzieci, funkcjonowało 6 świetlic w Bronikowie, Czaczu, Śmiglu, Spławiu, Żegrówku i Machcinie.
Na terenie Gminy Śmigiel funkcjonuje jeden żłobek, dla dzieci w wieku do 3 lat, prowadzony przez Spółdzielnię Socjalną „Śmigielanka”, dla 30 dzieci. Spółdzielnia prowadzi także klub dziecięcy, w którym może zapewnić opiekę dla 20 dzieci. Spółdzielnia socjalna otrzymuje dofinansowanie Gminy Śmigiel do pobytu każdego dziecka w żłobku.
Dzieciom w wieku przedszkolnym opiekę zapewniają przedszkola prowadzone przez Gminę Śmigiel – dwa samodzielne w Czaczu i Śmiglu oraz kolejne dwa prowadzone przy szkołach w Bronikowie i Starej Przysiece Drugiej. Dodatkowo w Starym Bojanowie funkcjonuje przedszkole publiczne prowadzone przez podmiot zewnętrzny. W grudniu 2021 roku przedszkola zapewniały opiekę i edukację 763 dzieciom.
III. Czas realizacji programu
Program Wspierania Rodzin z Gminy Śmigiel został opracowany na lata 2022-2024.
IV. Odbiorcy programu
Odbiorcami Programu są:
1) Rodziny przeżywające trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo–wychowawczych;
2) Dzieci i młodzież, którym rodzina nie zapewnia należytej opieki;
3) Przedstawiciele instytucji oraz służb pracujących na rzecz dzieci i rodzin.
V. Cele główne i szczegółowe
Cel główny programu:
Celem głównym Programu jest pomoc dla rodzin zamieszkujących na terenie Gminy Śmigiel w stwarzaniu optymalnych warunków do wychowywania dzieci w środowisku rodziny biologicznej oraz wspieranie rodzin dysfunkcyjnych w prawidłowym wypełnianiu obowiązków opiekuńczo – wychowawczych.
Cele szczegółowe to:
VI. Przewidywane efekty realizacji Programu
Spodziewanym efektem realizacji Programu ma być: polepszenie sytuacji dzieci i rodzin, wzmocnienie lub przywrócenie poczucia bezpieczeństwa socjalnego, ograniczenie dysfunkcji, zminimalizowanie negatywnych zachowań oraz stworzenie skutecznego systemu wsparcia.
VII. Realizator programu:
Koordynatorem programu jest Ośrodek Pomocy Społecznej w Śmiglu, który podejmuje współpracę z:
VIII. Zadania w zakresie wspierania rodziny:
|
Lp. |
Nazwa zadania |
Partnerzy w realizacji zadania |
|
1. |
Zapewnienie rodzinom przeżywającym trudności wsparcia i pomocy asystentów rodziny |
Ośrodek Pomocy Społecznej w Śmiglu, Sąd Rejonowy w Kościanie |
|
2. |
Umożliwienie dostępu do poradnictwa specjalistycznego – psycholog, prawnik, asystent rodziny, terapeuta uzależnień |
Ośrodek Pomocy Społecznej w Śmiglu, Gminna Komisja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Śmiglu |
|
3. |
Współpraca i wymiana informacji ze świetlicami opiekuńczo-wychowawczymi |
Ośrodek Pomocy Społecznej w Śmiglu, Gminna Komisja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Śmiglu |
|
4. |
Podnoszenie kwalifikacji asystenta rodziny |
Ośrodek Pomocy Społecznej w Śmiglu |
|
5. |
Finansowanie kosztów pomocy rodzin wspierających |
Ośrodek Pomocy Społecznej w Śmiglu |
|
6. |
Współfinansowanie kosztów pobytu dzieci w rodzinach zastępczych, placówkach opiekuńczo – wychowawczych, rodzinnych domach dziecka, placówkach opiekuńczo - terapeutycznych, interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych |
Ośrodek Pomocy Społecznej w Śmiglu |
|
7. |
Sporządzanie sprawozdań rzeczowo finansowych z zakresu wspierania rodziny oraz przedstawienia potrzeb związanych z realizacją zadań dla Rady Gminy |
Ośrodek Pomocy Społecznej w Śmiglu |
|
8. |
Prowadzenie monitoringu sytuacji dzieci z rodzin zagrożonych kryzysem lub przezywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczej |
Ośrodek Pomocy Społecznej w Śmiglu, Policja, Zespół Interdyscyplinarny, Pedagodzy Szkolni |
Dla realizacji zadań zakłada się następujące działania:
Pomoc i wsparcie Asystenta Rodziny. Wsparcie Interdyscyplinarne.
W pracy z rodziną ważna jest profilaktyka. Zakłada się zatem kluczową rolę asystenta rodziny, który realizować będzie niżej wymienione zadania:
1) opracowanie i realizacja planu pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny i w konsultacji z pracownikiem socjalnym;
2) opracowanie, we współpracy z członkami rodziny i koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej, planu pracy z rodziną, który jest skoordynowany z planem pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy zastępczej;
3) udzielanie pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym w zdobywaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego;
4) udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów socjalnych;
5) udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów psychologicznych;
6) udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów wychowawczych z dziećmi;
7) wspieranie aktywności społecznej rodzin;
8) motywowanie członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawodowych;
9) udzielanie pomocy w poszukiwaniu, podejmowaniu i utrzymywaniu pracy zarobkowej;
10) motywowanie do udziału w zajęciach grupowych dla rodziców, mających na celu kształtowanie prawidłowych wzorców rodzicielskich i umiejętności psychospołecznych;
11) udzielanie wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zajęciach psychoedukacyjnych;
12) podejmowanie działań interwencyjnych i zaradczych w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dzieci i rodzin;
13) prowadzenie indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodziców i dzieci;
14) prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy z rodziną;
15) dokonywanie okresowej oceny sytuacji rodziny, nie rzadziej niż co pół roku, i przekazywanie tej oceny właściwym podmiotom;
16) monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu pracy z rodziną;
17) sporządzanie, na wniosek sądu, opinii o rodzinie i jej członkach;
18) współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny;
19) współpraca z zespołem interdyscyplinarnym lub grupą roboczą, o których mowa w art. 9a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie lub innymi podmiotami, których pomoc przy wykonywaniu zadań uzna za niezbędną.
W niektórych sytuacjach praca asystenta rodziny będzie również polegała na inicjowaniu i rekomendowaniu zadań zespołowych w skład których wchodzić będą m.in. asystent rodziny, pedagog, pracownik socjalny, przedstawiciel policji, kurator sądowy. Praca asystenta rodziny lub zespołu powinna skutkować trafniejszą diagnozą problemów środowiska rodzinnego, ustaleniem spójnego planu pomocy oraz uruchamiać mechanizmy współpracy z właściwymi instytucjami i służbami.
Asystent rodziny powinien mieć zapewniony dostęp do szkoleń i kursów niezbędnych w jego codziennej pracy. Ponadto należy zadbać aby liczba rodzin z którymi współpracuje umożliwiała skuteczne realizowanie celów rodziny.
Poradnictwo specjalistyczne
Praca z rodziną może być prowadzona w formie konsultacji i poradnictwa specjalistycznego (psychologicznego, prawnego), treningu umiejętności wychowawczych dla rodziców, psychoedukacji, mediacji. Narzędziem wzmocnienia rodziny może być również doradztwo w zakresie prowadzenia gospodarstwa domowego, dbałości o higienę osobistą i otoczenie, prowadzone w szczególności przez asystenta rodziny a także w ramach grupy wsparcia.
Tam, gdzie jest to możliwe, praca w ramach Programu powinna opierać się o pełną współpracę z rodziną.
Niezwykle ważnym elementem jest również dostęp rodziny do pomocy prawnej, szczególnie w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
Powyższe poradnictwo specjalistyczne będzie prowadzone w Gminnym Punkcie Wsparcia Rodziny.
W sytuacji, kiedy w rodzinie występują problemy alkoholowe w ramach współpracy służb członkowie rodziny powinni mieć możliwość konsultacji a także terapii prowadzonej przez terapeutę uzależnień, który w oparciu o Gminny Program Profilaktyki Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przyjmuje osoby w punkcie konsultacyjno-informacyjnym.
Pomoc w formie rodzin wspierających
Pełnienie funkcji rodziny wspierającej może być powierzone osobom z bezpośredniego otoczenia rodziny i dziecka. Zadania rodziny wspierającej to m.in. pomoc w opiece nad dziećmi, prowadzeniu gospodarstwa domowego, wspólne spędzanie czasu wolnego. Pomoc ta będzie wynikać z przyjętego i zaakceptowanego planu pomocy rodzinie, a realizowana będzie na podstawie zawartej umowy. Rodzina wspierająca może otrzymać zwrot kosztów świadczonej pomocy, co zostanie określone w treści umowy.
W celu podniesienia skuteczności oddziaływania rodzin wspierających, należy zadbać o ich przygotowanie poprzez poradnictwo oraz szkolenie.
Organizacja czasu wolnego dzieciom
W oparciu o współpracę służb, zakłada się udział dzieci z rodzin przeżywających trudności w realizacji funkcji rodzicielskich, w zajęciach świetlic opiekuńczo-wychowawczych, prowadzonych w ramach Gminnego Programu Profilaktyki Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Zadaniem świetlic jest organizacja czasu wolnego dzieciom, zapewnienie podwieczorku, budowanie prawidłowych wzorców zachowania w relacjach z rówieśnikami i dorosłymi. Ponadto dzieci pod opieką wykwalifikowanych opiekunów mają możliwość odrabiania lekcji i nadrabiania deficytów edukacyjnych.
Praca socjalna i świadczenia socjalne.
W ramach realizacji programu pracownicy socjalni będą zobowiązani do opracowywania i realizacji szczegółowych planów pracy socjalnej oraz ustalenia niezbędnych świadczeń pieniężnych i niepieniężnych w rodzinach w których występuje zagrożenie ograniczenia władzy rodzicielskiej. Ponadto zakłada się szczególny nacisk na potrzebę pracy socjalnej w rodzinach biologicznych w celu powrotu dzieci pod opiekę rodziców.
Grupowa praca socjalna prowadzona jest dodatkowo w grupie wsparcia dla rodziców, głównie kobiet, przeżywających trudności w rodzinie, pod opieką pracownika socjalnego oraz asystenta rodziny. Na spotkania grupy wsparcia zapraszani są specjaliści według potrzeb zgłaszanych przez uczestniczki.
Partycypacja w kosztach umieszczenia dzieci w pieczy zastępczej
W przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej albo w rodzinnym domu dziecka gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej ponosi odpowiednio wydatki w wysokości:
- 10% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka – w pierwszym roku pobytu dziecka
w pieczy zastępczej;
- 30% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka – w drugim roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej;
- 50% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka – w trzecim roku i następnych latach pobytu dziecka w rodzinie zastępczej.
IX. Źródła finansowania programu:
1. Środki własne Gminy Śmigiel,
2. Dotacje z budżetu państwa,
3. Środki pozabudżetowe.
X. Monitoring i ewaluacja
Prowadzenie ewaluacji i monitoringu realizacji Programu polega na bieżącym analizowaniu oraz corocznym porównywaniu wartości określonych w części II Programu - w Diagnozie. Ewaluacja ma na celu uzyskanie informacji czy kontynuować konkretne działania, czy je zintensyfikować, czy też zmodyfikować.
Sprawozdanie z realizacji programu będzie częścią sprawozdania z działalności Ośrodka, sporządzonego przez OPS w Śmiglu w terminie do dnia 30 kwietnia każdego roku. W przypadku modyfikacji Programu założenia metodologii ewaluacji i monitoringu będą odpowiednio dostosowywane.
